حزبالله لبنان
|
| |
| نام | حزبالله لبنان |
|---|---|
| نام بومی | المقاومة الاسلامیه فی لبنان |
| رهبر | سید حسن نصرالله |
| دبیرکل | سید حسن نصرالله |
| تأسیس | ۱۹۸۲م |
| انشعاب | جدایی صبحی طفیلی |
| وب‌گاه |
|
| کشور | لبنان |
حزبالله گروهی سیاسی و نظامیِ شیعه در لبنان است که در سال ۱۹۸۲م به منظور مقابله با اسرائیل و با حمایت جمهوری اسلامی ایران تأسیس شد. این حزب فعالیت بر ضد اسرائیل را با عملیات‌های استشهادی آغاز کرد. سپس توان نظامی خود را افزایش داد و با موشک کاتیوشا و جنگ‌های چریکی، به مقابله با اسرائیل پرداخت.
دبیرکل این حزب سید حسن نصرالله است. پیش از او صبحی طفیلی و سید عباس موسوی در این سِمت بودند. تاکنون چند بار میان حزبالله و اسرائیل نبرد نظامی درگرفته که از جمله آن‌ها جنگ ۳۳روزه است. این جنگ را اسرائيل با هدف خلع‌سلاح حزبالله و آزادسازی دو نظامی‌اش آغاز کرد که در عملیات حزبالله با نام الوعد الصادق به اسارت حزبالله درآمده بودند.
حزبالله در سوریه در حمایت از حکومت این کشور، به مبارزه با نیروهای تکفیری نیز پرداخته است. این حزب همچنین فعالیت‌های فرهنگی، اجتماعی و سیاسی دارد. شبکه تلویزیونی المنار متعلق به حزبالله است.
تاریخچه و زمینه‌های شکل‌گیری
حزبالله لبنان در سال ۱۹۸۲م با حمایت جمهوری اسلامی ایران شکل گرفت. نخست چند سال مخفیانه علیه اشغالگران صهیونیستی فعالیت می‌کرد. در ۱۱ نوامبر ۱۹۸۴م برابر با ۲۰ آبان ۱۳۶۱ش، احمد جعفر قصیر عملیاتی استشهادی علیه نظامیان اسرائیل در جنوب لبنان انجام داد که تعدادی از آنان کشته شدند. در ۱۶ فوریه ۱۹۸۵ برابر با ۲۷ بهمن ۱۳۶۳ش، هم‌زمان با عقب‌نشینی اسرائیل از صیدا، حزبالله مسئولیت عملیات شهادت‌طلبانه احمد جعفر قصیر را برعهده گرفت و ایدئولوژی و استراتژی خود مبنی بر مقابله با اسرائیل را رسماً اعلام کرد.
به گفته حسین دهقان از فرماندهان سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، پس از عملیات بیت‌المقدس در ۱۳۶۱ش در جنگ میان ایران و عراق، اسرائیل به لبنان حمله کرد. گروهی از فرماندهان سپاه برای آموزش نیروهای لبنانی برای مقابله با اسرائیل به لبنان اعزام شدند. آن‌ها ضمن آموزش نظامی، به ایجاد وحدت میان گروه‌های مرتبط با ایران نیز پرداختند که در نهایت به شکل‌گیری حزبالله انجامید. به گفته نعیم قاسم معاون دبیر کل حزبالله، امام خمینی این گروه‌ها را برای آموزش نظامی به لبنانی‌ها فرستاده بود. البته پیش‌تر، تشکل‌های جنبش اَمَل، حزب‌الدَّعوه، تجمع علمای بقاع و کمیته‌های اسلامی برای تشکیل حزب واحدی در برابر اشغالگری اسرائیل، به توافق رسیده بودند و طرح آن مورد موافقت امام خمینی هم قرار گرفته بود.
رهبری
نخستین دبیرکل حزبالله صبحی طفیلی بود که در ۵ نوامبر سال ۱۹۸۹م به این سمت انتخاب شد. پیش از آن، حزب به مدت هفت سال، به شیوه شورایی رهبری می‌شد. سید محمدحسین فضل‌الله، صبحی طفیلی، سید عباس موسوی، سید حسن نصرالله، نعیم قاسم، حسین کورانی ، حسین خلیل، محمد رعد، محمد فنیش، محمد یزبک و ابراهیم امین از مؤسسان حزبالله بودند. در مه ۱۹۹۱م به علت اختلافات و انتقاداتی که به صبحی طفیلی بود، سید عباس موسوی به عنوان دبیرکل جدید حزبالله انتخاب شد. او در ۱۶ فوریه ۱۹۹۲م توسط اسرائیل به شهادت رسید و شورای حزبالله سید حسن نصرالله را به‌عنوان دبیرکل انتخاب کرد.
شخصیت‌های برجسته
برخی از شخصیت‌های برجسته حزبالله عبارت‌اند از:
سید حسن نصرالله
سید حسن نصرالله (تولد ۱۹۶۰م/۱۳۳۸ش) سومین دبیر کل حزبالله لبنان و از اعضای مؤسس این حزب است. وی مدتی مسئول اجرایی حزبالله بود و از سال ۱۹۹۲م دبیرکلی این حزب را بر عهده دارد. در دوران وی، اسرائیل در سال ۲۰۰۰م از لبنان عقب‌نشینی کرد و اسیران لبنانی را آزاد نمود.
سید عباس موسوی
سید عباس موسوی عضو مؤسس و دومین دبیرکل حزبالله بود. او پس از کنارگذاشتن صبحی طفیلی در سال ۱۳۷۰ش دبیرکل حزبالله شد. او پیش تر در کنار نیروهای فلسطینی با اسرائیل جنگیده بود. دوران تصدی وی در سمت دبیرکلی حزب کمتر از نُه ماه بود و توسط اسرائیل به شهادت رسید.
صبحی طفیلی
شیخ صُبْحی طُفَیلی (تولد ۱۳۲۷ش) نخستین دبیرکل حزبالله لبنان بود و از سال ۱۳۶۸ تا ۱۳۷۰ش این سمت را برعهده داشت. او در سال ۱۳۷۷ش حرکت «ثَورةُالجیاع» (انقلاب گرسنگان) را تأسیس کرد. طرف‌داران وی به برخی از مراکز دولتی حمله کردند که به درگیری و کشته‌شدن تعدادی منجر شد. وی از منتقدان حزبالله لبنان و جمهوری اسلامی ایران است.
عماد مغنیه
عماد مغنیه معروف به حاج رضوان از فرماندهان برجسته حزبالله بود. او فرماندهی گارد حفاظت مقامات بلندپایه و مسئولیت عملیات ویژه حزبالله را برعهده داشت. همچنین طراح و رهبر عملیات الوعد الصادق و فرمانده میدانی حزبالله در جنگ ۳۳ روزه با اسرائیل بود. اسرائیل در ۱۲ فوریه ۲۰۰۸م وی را در دمشق به شهادت رساند.
مقابله با اسرائیل
حزبالله در سال ۱۹۸۵م ایدئولوژی و استراتژی خود مبنی بر مقابله با اسرائیل را به صورت علنی رسمی کرد. فعالیت حزبالله در سال‌های اول بر اجرای عملیات‌های استشهادی علیه نیروهای اسرائیلی متمرکز بود؛ اما به‌تدریج این شیوه تغییر کرد. نیروهای این حزب در واکنش به ترور سید عباس موسوی دبیرکل وقت حزبالله، برای نخستین‌بار موشک‌های کاتیوشا به سوی شهرک‌های صهیونیست‌نشین شمال فلسطین شلیک کردند.
برخی از رخدادهای مهم میان حزبالله و اسرائیل عبارت‌اند از:
عملیات الوعد الصادق
در سال ۲۰۰۶م میان حزبالله و اسرائیل جنگی رخ داد که به جنگ تَموز یا جنگ ۳۳ روزه شناخته می‌شود. اسرائیل برخلاف توافق با حزبالله، سه اسیر لبنانی را آزاد نکرد. حزبالله برای آزادی‌شان، در جولای ۲۰۰۶م در عملیات الوعد الصادق دو نظامی اسرائیلی را اسیر گرفت. اسرائیل برای آزادسازی دو اسیر خود و نیز خلع سلاح حزبالله به لبنان حمله کرد و میان حزبالله و اسرائیل جنگی به وقوع پیوست که ۳۳ روز به طول انجامید.
درگیری ژانویه ۱۹۹۳م
در ۲۵ ژوئیه ۱۹۹۳م اسرائیل با هدف خلع سلاح حزبالله و ایجاد شکاف در روابط حزب و مردم و نیز فشار بر دولت لبنان برای جلوگیری از مقاومت به لبنان حمله کرد. این حمله با واکنش حزب الله مواجه شد و طرفین در جولای ۳۱م ۱۹۹۳ تفاهم ژوئیه را پذیرفتند. براساس این توافق، حزبالله پذیرفت که در برابر توقف تجاوز اسرائیل، از پرتاب کاتیوشا به مناطق تحت اشغال اسرائیل خودداری کند.
درگیری آوریل ۱۹۹۶م
اسرائیل در ۱۱ آوریل ۱۹۹۶م عملیات خوشه‌های خشم را بر ضد لبنان آغاز کرد. این عملیات با انجام قتل‌عام‌های چهارگانهٔ سحمر در روز دوم، آمبولانس منصوری در روز سوم، نبطیهٔ فوقا و قانا در روز هفتم مشهور شد. در این حمله ۲۵ نفر از جمله چهارده تن از نیروهای حزبالله به شهادت رسیدند. عملیات شانزده روز طول کشید و در نهایت، اسرائیل با حزبالله به توافق آوریل رسید. در این توافق، اسرائیل پذیرفت که به غیرنظامیان حمله نکند و در رویارویی نظامی، فقط با نیروهای مقاومت درگیر شود.
عملیات انصاریه
حزبالله عملیات انصاریه را در ۱۹۹۲/۹/۵م برای مقابله با تجاوز دریایی کماندوهای اسرائیلی سامان داد که به کشته و زخمی شدن ۱۷ صهیونیست انجامید.
آزادسازی اسیران مقاومت
پس از خروج نیروهای اسرائیلی از جنوب لبنان، برخی از نیروهای حزبالله مانند مصطفی دیرانی و شیخ عبدالکریم عبید در زندان‌های اسرائیل بودند. حزبالله با اجرای عملیات در مزارع شَبعا در جنوب لبنان، سه سرباز اسرائیلی را در ۷ اکتبر ۲۰۰۰م به اسارت گرفت و در بیروت نیز یک سرهنگ اسرائیلی را بازداشت کرد. اسرائیل در برابر تحویل این افراد، تعدادی لبنانی و ۴۰۰ فلسطینی را آزاد کرد و اجساد ۵۹ شهید را تحویل داد. همچنین سرنوشت ۲۴ مفقودالاثر را افشا کرد و نقشهٔ مین‌هایی که در مرزهای لبنان کار گذاشته بود را تحویل داد. عملیات مبادله در ۲۹ و ۳۰ ژانویه ۲۰۰۴م انجام پذیرفت.
حزبالله در سال ۲۰۰۸م نیز در پی جنگ ۳۳ روزه، با انجام مذاکرات با اسرائیل و با وساطت آلمان، باقی‌مانده اسیران لبنانی را آزاد کرد. همچنین پیکر شهدای مقاومت در نبرد ۳۳ روزه و اجساد مابقی شهدای مقاومت لبنان و فلسطین از جمله پیکر دلال مغربی و گروه ۱۲ نفره او را از اسرائیل تحویل گرفت.
حضور در سوریه علیه داعش
حزبالله با دولت سوریه در مقابله با داعش همکاری کرد. پس از شروع ناآرامی‌ها در سوریه، حزبالله در کنار ارتش سوریه به جنگ با تکفیری‌ها پرداخت. آزادسازی القصیر از مهم‌ترین پیروزی‌های حزبالله در سوریه بوده است.
فعالیت‌های سیاسی
حزبالله نخستین‌بار در سال ۱۹۹۲م در انتخابات لبنان شرکت کرد و دوازده کرسی مجلس را کسب نمود. در سال ۱۹۹۶م، ده کرسی و در سال ۲۰۰۰، دوازده کرسی از ۱۲۸ کرسی مجلس لبنان را به‌دست آورد.در انتخابات عمومی سال ۲۰۰۵م در سطح کشور، به تنهایی، چهارده کرسی و در جنوب لبنان تمام ۲۳ کرسی را در ائتلاف با جنبش اَمَل کسب نمود و محمد فنیش را به‌عنوان وزیر آب و انرژی به کابینه فرستاد.
پس از سال ۲۰۰۵م حزبالله در شمار گروه‌های هشت مارس قرار گرفت. در سال ۲۰۰۵ هم‌زمان با ترور حریری، دسته‌بندی‌های جدیدی در عرصه سیاسی لبنان شکل گرفت. گروه هشت مارس در پی گردهمایی سال ۲۰۰۵ حزبالله در بیروت و به‌دنبال مخالفت با خلع سلاح این گروه، حمایت از سوریه و مقاومت در برابر اسرائیل شکل گرفت؛ جبهه متحدی که برگرفته از حزبالله، حزب اَمَل و حزب مسیحی آزاد بود و بعدها جریان‌های دیگری مانند جماعت اسلامی لبنان، جنبش توحید اسلامی (اهل تسنن) و حزب دموکرات لبنان (دروزی) به آن اضافه شدند. هم‌زمان با حمایت کشورهایی چون آمریکا، فرانسه، عربستان سعودی و مصر، جریان چهارده مارس در لبنان شکل گرفت که خواستار خروج سوریه از لبنان و خلع سلاح مقاومت شد. جریان المستقبل (سنی)، حزب الکتائب و نیروهای لبنانی (مسیحی) و جریان سوسیالیست ترقی‌خواه لبنان (دروزی) اصلی‌ترین گروه‌های طرف‌دار این جریان بودند.
فعالیت‌های اجتماعی
تمرکز حزبالله بر مقاومت در برابر تجاوز اسرائیل است؛ با این حال، این حزب فعالیت‌های اجتماعی‌ای نیز دارد که برخی عبارت‌اند از:
- احداث مؤسسه جهاد سازندگی برای بازسازی خرابی‌های ناشی از تجاوزات اسرائیل و بلایای طبیعی
- جمع‌آوری زباله‌های شهری حومه جنوب بیروت در سال‌های ۱۹۸۸ تا ۱۹۹۱م
- تأمین آب آشامیدنی حاشیهٔ جنوبی بیروت
- فعالیت‌های کشاورزی
- احداث جمعیت اسلامی بهداشت و مراکز درمانی و بیمارستانی متعدد
- ارائه خدمات آمورشی و کمک‌‌آموزشی به دانش‌آموزان
- تأسیس بنیاد شهید برای ارائه خدمات به خانواده‌های شهدا
- تأسیس کمیتهٔ امداد خیریه اسلامی برای حمایت از محرومان.
رسانه‌ها
- شبکه تلویزیونی المنار: تأسیس ۱۹۹۱م
- رادیو النور () (تأسیس ۱۹۸۸م)
- هفته‌نامه العهد ()
- پایگاه اینترنتی قاوم
- پایگاه اینترنتی جنوب لبنان
- پایگاه اینترنتی واحد ارتباطات رسانه‌ای حزبالله
حزبالله همچنین یکی از پایگاه‌هایش در منطقه ملیتا را به موزه تبدیل کرده است.
موافقان و مخالفان
حزبالله موافقانی در جهان دارد. مهم‌ترین موافقان حزبالله، ایران و سوریه هستند. روسیه نیز حزبالله را سازمان سیاسی-اجتماعی مشروع به حساب می‌آورد. ایران در تأسیس حزبالله و آموزش نظامی به نیروهای او نقش داشته است. همچنین ایران ستاد بازسازی لبنان را برای بازسازی ویرانه‌های ناشی از تهاجمات اسرائیل در لبنان شکل داده است. با این حال ایالات متحده آمریکا، اتحادیه کشورهای عرب، شورای همکاری کشورهای حوزه خلیج فارس و... حزبالله یا بخش نظامی آن را گروه تروریستی اعلام کرده‌اند. مقاومت در برابر اشغالگری و تهدید اسرائیل و نیز ناتوانی نظامی ارتش لبنان از مقابله با اسرائیل از دلایل کسانی است که معتقدند حزبالله سازمان تروریستی نیست و باید همچنان سلاح در اختیار داشته باشد.
کتابشناسی
درباره حزبالله کتاب‌هایی نوشته شده است. از آن میان، کتاب حزب الله المنهج التجربة المستقبل لبنان و مقاومته في الواجهة، اثر نعیم قاسم از رهبران حزبالله لبنان است. در این کتاب، تاریخچه، اهداف و فعالیت‌های حزبالله منعکس شده است. این کتاب با عنوان «حزبالله لبنان خط مشی، گذشته و آینده آن» به فارسی ترجمه شده است.
پانویس
- ↑ ، سایت مگیران.
- ↑ ، خبرگزاری صداو سیما.
- ↑ ، خبرگزاری ایرنا.
- ↑ نعیم قاسم، حزبالله، ۱۴۲۳ق، ص۲۲-۲۵.
- ↑ نعیم قاسم، حزبالله، ۱۴۲۳ق، ص۸۵.
- ↑ حسینی، «».
- ↑ قاسم، حزبالله، ۱۴۲۳ق، ص۸۵-۸۶.
- ↑ نعیم قاسم، حزبالله، ۱۴۲۳ق، ص۸۵-۸۶.
- ↑ «مصاحبه با حجة‌الاسلام سید حسن نصرالله عضو شورای مرکزی حزبالله»، ص۴۲.
- ↑ هفته‌نامه خبری تحلیلی پنجره، شماره ۱۳۶.
- ↑ ، سایت جامع شهید آوینی.
- ↑ هفته‌نامه خبری تحلیلی پنجره، شماره ۱۳۶.
- ↑ هفته‌نامه خبری تحلیلی پنجره، شماره ۱۳۶.
- ↑
- ↑ ، خبرگزاری فارسی.
- ↑ ، سایت حاج رضوان.
- ↑ ، خبرگزاری صداو سیما.
- ↑ نعیم قاسم، حزبالله، ۱۴۲۳ق، ص۱۵۸.
- ↑ رویوران، «دستاوردهای پیروزی حزب الله در جنگ ۳۳ روزه»، ص۳۳.
- ↑ نعیم قاسم، حزبالله، ۱۴۲۳ق، ص۱۶۱-۱۶۲.
- ↑ نعیم قاسم، حزبالله، ۱۴۲۳ق، ص۱۶۲-۱۶۹.
- ↑ نعیم قاسم، حزبالله، ۱۴۲۳ق، ص۱۶۲-۱۶۹
- ↑ نعیم قاسم، حزبالله، ۱۴۲۳ق، ص۲۰۴-۲۱۰.
- ↑ ، سایت جامع شهید آوینی.
- ↑ ، سایت جنوب لبنان.
- ↑ ، سایت مشرق.
- ↑ نعیم قاسم، حزبالله، ۱۴۲۳ق، ص۲۷۳-۲۷۶.
- ↑ ، نشریه فرهنگی تحلیلی راه.
- ↑ ، نشریه فرهنگی تحلیلی راه.
- ↑ نعیم قاسم، حزبالله، ۱۴۲۳ق، ص۱۱۴-۱۲۰.
- ↑ زمانی‌محجوب، «، پایگاه اطلاع‌رسانی حوزه..
- ↑ ، خبرگزاری رویترز.
- ↑ ، خبرگزاری فارس.
- ↑ ، خبرگزاری دانشجو.
- ↑ ، سایت بی‌بی‌سی فارسی.
- ↑ ، سایت بی‌بی‌سی فارسی.
- ↑ «معرفی کتاب حزبالله لبنان، خط مشی، گذشته و آینده آن معرفی و نقد»، ص۱۱۵.
- ↑ ، پاتوق کتاب فردا.
منابع
- امام خمینی، صحیفه امام، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۳۷۸ش.
- ، نشریه فرهنگی تحلیلی راه، شماره ۴۱، خرداد ۱۳۸۸ش.
- حزبالله لبنان خط مشی، گذشته و آینده آن، شیخ نعیم قاسم، ترجمه محمدمهدی شریعتمدار، تهران، انتشارات اطلاعات، ۱۳۸۳.
- «»، رویترز، ۲۲ می ۲۰۱۰م، مشاهده ۱۲ خرداد ۱۴۰۰ش.
- حسینی، سید عماد، «سیر تحول در رهبری و ایدئولوژی حزبالله»، شهروند، شماره ۴۸، خرداد ۱۳۸۷ش.
- زمانی‌محجوب، محمود، «»، معارف، شماره ۵۸، مرداد و شهریور، ۱۳۹۲ش
- نعیم قاسم، حزبالله المنهج التجربه المستقبل، بیروت، دارالهادی، ۱۴۲۳ق/۲۰۰۲م.
- «»، پاسدار اسلام، شماره ۶۷، فروردین ۱۳۶۷ش.
- «»، مطالعات راهبردی بسیج، شماره ۲۹، ۱۳۸۴ش.
پیوند به بیرون